Rêber Apo legerînvanê şênber a azadiyê ye. Rêber Apo her şert û mercî de azadiyê geriya ye. Ji zarokatiya xwe heta roja me ya îro bûyê rêwiyekî bibiryar. Tu tiştêk hemberî lêgerên Serokatî nekariye bibe asteng. Hîn di zarokatiya xwe de li hemberî dayika xwe rabû, gelek tiştan qebûl nekir. Hemberî tiştên ku qebûl nedikir de herdem şer dikir. Serokatî hîn di yanzdeh saliya xwe de jiyana heyî red kir û bi girî gûndê xwe terikand. Ji ber paşverûtiya heyî re nedikariya bijî. Destpêkî li hember dayika xwe serî rakir. Ji ber Serok Apo zarokatiya xwe de jî nedikariya bihata sinor kirin. Ev red kirin û ne qebûl kirina wî, heta roja me ya îroyan ajot. Hemberî pergala heyî serî rakir, pergala baviksalarî red kir û li hemberê wê jiyanekî alternatîf û şenber danî holê. Ji ber wê îro li gireva Îmrali’yê de tê girtin. Pergala heyî dixwaze Serok Apo ji civata wî îzole bike. Îşkenceyek bi taybet li ser girava Îmraliyê tê pêkanîn. Pergal naxwaze fikrên Serok Apo derbasî derve bibe û belav bibe. Ji ber van sedeman herdem tecrîtê hîn girantir dikin. Hêzên serdest difikirin ku bi pergala Îmraliyê ya ku 24 salên xwe li pey xwe hişt re Serok Apo bidin sekinandin. Lewra li ser Rêber Apo bê hiquqiyêk herî mezin pêk tînin. Hemberî her cûre erîşan Serok Apo ti carî ji meşa xwe tawîz neda, berxweda û têdikoşe. Ji bo azadiyê difikire û ji bo pêşxistina azadiyê dixebite. Ji ber vê bi awayek şenber em dikarin bêjin ku, legera azadiyê Serok Apo de mîna karakterekî bîngehîn e. Serok Apo legerînvanek meşa xwe de bi biryar a azadiyê ye. Serokatî pevajoya Îmraliyê de bi encamên lehûrbûn û lekolînên berfireh de paradîgma digûherîne û Sosyolojiya Azadiyê pêş dixe. Rêber Apo hewil dide ku azadî jî mîna zanistekî bê dest girtin. Ji ber azadî her tiştê nava xwede dihewîne. Wekhevî, edalet, xweşikbûyîn, exlaq, polîtîka, demokrasî, biratî û hwd hemû xweşikiyan nava xwede dihewîne. Ev hemû azadî ne, lewra Serokatî van rastiya bi yek gotinê de dest digre û di bin banê azadiyê de tîne li cem hev. Ji bo vê mijarê fermandarê nemir Şehîd Atakan Mahîr nirxandinên xwe de wiha tîne li ser ziman; ‘Gava mirov pênaseya azadiyê dike, divê paya bê hempa ya Serokatî em bînin ser ziman û her dem bêjin. Ji ber peyva ku herî zêde Serok dide nasîn peyva Azadî ye. Ji ber wê pêwîste em herdem bêjin Rêberê Azadî ango Serokê Azadî. Ji ber vê dema pênaseyê Serokatî tê kirin pewîste bi van xîtaban bê pênase kirin û dest girtin.’
Azadî gerdûnê hemû nava xwe de dihewîne û tiştêk gerdûniye. Aborjîn dibêjin; ‘Peyv li gor pêwistiyên mirovan derdikevin. Kîjan civakê de çi kêm were jiyan kirin, ew civak herî zêde wê pêyvê kar tîne. Ji bo gelê me yê Kurd dibêjin ku, ‘hûn pir peyva azadiyê kar tînin’. Bi rastî jî wekî gelê Kurd em peyva azadiyê pir kar tînin, ev rastiyeke. Em li ser vê mijarê pir şîrove dikin û ji bo gihaştinê jî berdelên giran didin. Ji ber pêwîstiya me ya vê rastiyê heye. Civaka ku herî zêde pêwîstiyê xwe ya azadiyê dibîne yek jî civaka gelê Kurd e. Ji ber gelê me ji bo azadiyê kêm berdêl neda ye.
Li vê derê de mirov dîsa dikare Serok Apo mînak bide. Serok Apo bi xwe jî dibêje; ‘ Ez bi xwe legerînvanek azadiyê me!’ Serok Apo ji bo mijara azadiyê dibêje; ‘Heta niha dibê ku li ser azadiyê min helbestek ango nivisek şênber nenivîsandiye. Lê kesên ku parazname û dahûrandinên min dixwînin, ez bawerim hewildanên min ên ji bo azadiyê bibînin. Lewra vê mijarê de kedên min hene. Kesê ku herî zêde dixwazi bigihîji azadiyê û azadî dest bi xwe ez jî yek ji wan kesa me!’ Gelek kes dibê ku ji bo mijara azadiyê pênaseyên felsefîk, wêjeyî ango teorîk pêş bixin. Lê bi awayekî şênber ji bo dest xistina azadiyê çi kirine? Ev girîng e. Lê Serokatî ji bo xwe wiha dibêje; ‘ Derdê min ê herî mezin azadi ye!’ Serok li ser azadiyê bi awayekî ciddî disekine lewra mijara azadiyê pirsgirêkekî gelek girînge û pirsgirêkekî serekeye.
Em wek milîtanên Rêber Apo çawa nêzî vê rastiyê dibin? Azadî bûyerek berdewamî ye, ne tiştekî demkî ye. Lewra em wek milîtanên Rêber Apo û wek gelê Kurd xwe berpirsiyarê yekem a azadiyê bibînin û ser vê esasê şer bikin û têbikoşin. Lêgera azadiyê lêgerêk herikbare, xwestekekî şênber e û tekoşînekî bê eman dixwaze. Fam kirina azadiyê û legerînên azadiyê jî mijarekî girînge. Lewra Serok Apo dibêje; ‘Ji nan û avê zêdetir em pewîstiyê xwe azadiyê bibînin.’ Ew jî tê wê wateyê ku azadî tiştekî mûtlaqe û nebe nabe ye. Vê mijarê de Serok Apo pênase dike ku azadî ji bo wî ne tiştekî razber e, azadî şênber e. Azadî tiştekî jiyanî ye, ger neyê jiyîn tê wateyê pirsgirikekî esasî heye. Pergala heyî de gelek pirsgirêkên civakî hene. Lê ger kom kirina van pirsgirêkan bê dest girtin, wek encam hemû li bin banê yek pirsgirêkê de kom dibe. Ew pirsgirêk jî pirsgirêka azadiya civakê ye. Demên berê de mîna civaka xwezayî de pirsgirêka azadiyê nîn bû. Civaka xwezayî de jî pirsgirêkên xwe têr kirin, xwe zêde kirin û her wekî din hebû, lê pirsgirêka mîna azadiyê nîn bû. Pirsgirêka azadiyê kengê derket? Piştî ku şaristanî derket wê çaxê pirsgirêka azadiyê jî derket. Lewra avabûna şaristaniyê re kole û efendî hwd. pergala hîyerarşiyê ava bû. Ev jî bi destê însan, bi aqlê însan çêbû. Hemû bingeha pirskirikan de ev heye. Lewra Serok Apo altêrnatîfa ku pêşkeşî civakê dike ewe ku, mîna berê bê ku pirsgirêkê azadiyê bê jiyîn mirovahî bi hevre, şert û mercên wekhev de bijîn. Mirovahî azad bifikire û azad bijî.
Sosyolojî civakê pênase dike, bi civakê re mijûl dibe. Ji xwe watê ya xwe jî zanista civakî ye. Lewra Serokatî ji bo çareser kirina pirsgirêka civakê berhema xwe ya bi navê Sosyolojiya Azadiyê danî holê. Pirsgirêka heyî bes bi altêrnatîfek dikare were çareser kirin. Serokatî jî hemberî vê pirsgirêkê modelek nû pêş dixe. Ev model jî Demokratîk Modernîte ango Şaristaniya Demokratîk e. Serokatî hêrsa xwe ya îdeolojîk zivirand li hemberî dijmin ango hêzên Kapîtalîst Modernîte û kesên azadî ji destê me girtine. Wek encam kesên ku ser xistine em bi xwe ne. Lê ji bo ku em tam ser bixin û serkeftinên mayînde bi dest bixin pêwîste paradîgmaya Serokatî ya Modernîteya Demokratîk hîn şênber jiyanî bikin. Kesên ku şênber bikin jî; kesên azadîxwazin û kesên şoreşgerin.
Ji Aqademiya Mahsûm Korkmaz a Ji Perwerdeya Sosyolojiya Azadiyê hatiye berhev kirin.
